“Күңелемдә үз динемне йөрттем...”

– Мин Киров өлкәсендә туып-үстем. Әйдә, минем үз исемемне үзгәртеп, Ирина дип атыйк, – дип башлады сүзен әңгәмәдәшем. – Тормыш мине яшьтән үк төрлечә сынады дисәм дә ялгыш булмас. Беренче тапкыр тормышка чыгуым белән бәхетле була алмадым. Аерылыштык. Башка шәһәргә китеп, заводка эшкә урнаштым. Шунда ук тулай торактан урын да бирделәр. Шулай яши-яши утыз яшькә җиткәнемне сизми дә калганмын. Ул вакытта ни өчендер тулай торакта күбрәк хатын-кызлар яши иде, ир-егетләр аз. Шулай бервакыт күрше бүлмәгә армия хезмәтен тәмамлаган 23 яшьлек татар егете килеп урнашты. Исемен Рамил дип атыйк. Күпмедер вакыт үткәч, мин аңа, ул миңа битараф түгел икәнлегебезне аңладык. Ялгыш кына очрашсак та, тиз генә аерылып китә алмыйбыз. Ике арада ялкынлы мәхәббәт кабынуның башы иде бу. Кайнар мәхәббәт ялкыны белән чорналган яшь йөрәкләр бер булып тибә башлавын сизми дә калдык. Ул чакта минем христиан динендә, ә аның ислам динендә икәненә игътибар да бирмәдек. Хәер, анысы безнең өчен мөһим түгел иде кебек. Яшем дә утызга таба бара бит. Гаилә корасым, бәбиләр үстерәсем килә.  Бөтен күңелемне биләп алган Рамил минем өчен иң кадерле кешегә әверелде. Бергә рәхәт, без бәхетле. Көннәрдән бер көнне Рамил миңа тәкъдим ясады һәм мине туган авылына алып кайтып, туганнары белән таныштырырга кирәклеге турында әйтте. Аның әти-әнисе, туганнары барысы да татарлар, ә мин бер авыз сүз дә татарча белмим. Ни диярләр? Шулай да аңа ияреп кайтырга ризалык бирдем. Ә үзем уйлыйм: ничек кабул итәрләр?  Кабул итмәсәләр, шул ук минутта борылам да чыгып китәм, дип уйладым. Сизәм, шулай булган очракта, Рамил дә миннән калмаячак, минем белән ияреп китәчәк иде.

Менә аларның капка төбе, ишек бусагасы... Барысы да бүгенгедәй хәтеремдә. Рамилнең әнисе дә, әтисе дә мине иң якын кешеләре кебек итеп каршы алдылар. Минем үткәнем, милләтем башка булуы хакында да бер авыз сүз әйтмәделәр. Өйләнештек һәм аның авылында яши башладык. Шулай итеп мин гади татар авылында, татар хатыны булып яшәргә калдым. Рамил тырыш иде. Әти-әниләргә каршы якта гына зур йорт салып кердек. Бер-бер артлы өч балабыз туды. Гомер шулай үз җаена ага торды. Тормыш мәшәкатьләре, көндәлек эшкә йөрү, балалар үстерү... һәм егерме дүрт ел үтеп киткәне сизелми дә калган. Бүгенге көндә Рамил бу дөньяда юк инде, ә балалар үсеп буйга җиткәннәр, үз тормышлары. Соңгы вакытларда мин еш уйланам: кем булып яшәдем соң мин? Кияүгә чыкканда, мөселман гореф-гадәтләренә нигезләнеп, никах укыттык, балалар тугач, мулла чакырып, исем куштырдык, өебездә һәрвакыт коръән ашлары уздырдык, аш үткәргән вакытта үз кулларым белән хәер тараттым, аш табыннары корып, килгән кешеләрне мөселманча кунак итеп җибәрергә тырыштым. Барысы да тормыш иптәшем булган дингә, аларның гореф-гадәтләренә нигезләнеп эшләнде. Кыскасы, кем арбасында булдым, шуның җырын җырладым. Тик минем күңелдә үз динем, үз ышануларым да яшәп килде. Җае чыкканда сирәк кенә булса да күрше райондагы чиркәүгә барырга тырыштым, үз динем, үз йола-бәйрәмнәремне дә онытмадым.

Инде гомер көзләренә кереп барган Ирина апа үзе турында бәхетсез булдым димәде. Киресенчә, тавышындагы ягымлылыкта һәм матур сүзләр белән бизәп сөйләвендә ирен сагынуы, парлап яшәгән вакытларын, үткән яшьлекләрен, балаларының кечкенә чакларын сагынуы сизелде.

– Ике милләт кешесенең бәхетле булып, бер җан, бер тәнгә әверелеп һәм аңлашып яши алуы миллионга бер буладыр. Ә бәлки, бөтендәй булмыйдыр да. Моңа кадәр мондый сүзләрне бер кешегә дә сөйләгәнем юк иде, мин үземне бик бәхетле хатын, бәхетле әни булып яшәдем дип әйтә алам, тик күңелем белән икегә бүленгәнмен. Балаларым да тормыш итәр өчен татар кешеләрен сайладылар. Мин каршы булмадым. Барысы да яхшы яшиләр. Кечкенә кызым үз теләге белән христиан динен кабул итте, вакыты җиткәндер, мөгаен, чукыну йоласын үтте. Икесе мөселман динендә. Алар фикеренчә, нинди диндә булу мөһим түгел, кеше булып калырга һәм үзеңне бәхетле итеп тоя белергә кирәк.

Әңгәмәдәшемә чираттагы сорауны бирәм: күңелдә каршылыклар була торып, ничек инде бәхетле була аласың?

–       Тормышны яңа баштан башлау мөмкинлеге булса, кайсы юлны сайлар идегез?

–       Без Рамил белән бик бәхетле идек. Минем туганнарымның читтә булуы да роль уйнагандыр, авылда һәм якын-тирәдә гел иремнең туганнары гына булды. Яшьрәк чакта дин турында уйламыйсың, хисләр дулкынына бирелеп яшисең. Ә менә өлкәнрәк яшькә җиткәч, уйландыра икән шул. Мин үкенмим, тик шулай да үз милләтеңнән булган кешене яр итеп сайларга кирәк икәнлеген кистереп әйтә алам. Ул язмыш. Менә бүгенге катнаш никахка бара торган яшьләрнең кайсын гына алсаң да, нинди милләттә, нинди диндә булуы мөһим түгел, яратам, ансыз яши алмыйм диячәкләр, менә кире уйларга күндереп кара инде шундыйларны. Яши-яши барыбер икесе ике дин кешесе икәнлеген тоячаклар.

Фото https://pixabay.com