Көнләшергә ярыймы?

Шулай ук Һабил исемле туганыннан көнләшеп, үзен аннан яхшырак санап, аны үтерүче Кабилнең гамәле дә моңа сәбәп булып тора.

Бертуганнар булган Кабил белән Һабил атабыз Адәм галәйһиссәламнең уллары иде. Әмма Кабил исемлесе калебенә кереп оялаган көнчелек исемле “елан”нан котыла алмады һәм бу аның бертуганы Һабилне харап итүгә сәбәпче булды.

Коръәндәге мәшһүр кыйсса – Йосыф сүрәсенең, Кол Галинең “Кыйссаи Йосыф” поэмасының нигезен дә көнләшү аркасында бертуган энеләрен харап иткән абыйлар хакында бәян ителү алып тора. Йосыф галәйһиссәлам матур төш күреп уянгач, әтисе аңа бу хакта абыйларына сөйләмәскә куша, аларның энеләреннән көнләшәчәкләрен алдан ук сизә ул... 

Кешенең күңелен кемнәндер көнләшү дип аталган корттан да ныграк кимерә торган ни бар икән?! Ул аның бөтен барлыгын, уйларын биләп ала. Йокысыз төннәренең, тәме булмаган ризыкларының сәбәпчесенә әйләнә. Көнчелек адәм баласын иң нык газаплый торган хисләрнең берсе. Иң яманы – аннан котылу авыр, ә еш кына гомумән мөмкин түгел. Ә тагы да яманы – бу куркыныч хис, иң беренче чиратта, хуҗасының үзенә зыян сала, аңа сагыз сыман ябыша да, тормышын катлауландыра, төссезләндерә.

Чыннан да, кемгә дә булса көнчелек хисләре кичерү ул – чир. Һәм аннан арыну җиңелләрдән түгел. Аның төрләре бихисап. Сөйгән ярыңнан, якын кешеңнән көнләшергә мөмкин. Әмма иң авыр һәм начар көнләшү – берәүнең уңышларына “эч пошып” бимазаланудыр. “Менә ник аңа бар, ник аның яхшырак, ә минем начаррак? Ник ул ирешкән, ә мин кайчаннан шуны булдыра алмыйм? Ник ул бай, матур, дәрәҗәле, ә мин алай түгел...” Гаҗәп, хәтта кемнеңдер ачык йөзле, кешелекле булуыннан да көнләшүчеләр бар. Биредә ник көнләшергә соң инде? Син дә шундый бул: яхшылык эшлә, ярдәмчел, кешелекле бул. Тик моның өчен ихласлы һәм көнчелек кебек сыйфатлардан имин булу кирәк, билгеле.

Көнләшү турында Рәсүлебез: “Көнчелек, ялкын утынны ашаган кебек, изге гамәлләрне юк итә”, – дигән (Әбү Давыд хәдисләр җыентыгыннан). Димәк, һаман шул ноктага килеп төртеләбез түгелме? Изге гамәлләр кылып та, кемнәндер көнләшәбез икән, ул изгелекләрнең җилгә очуы, юкка чыгуы ихтимал. Шулай ук Рәсүлебез: “Үзенә теләгәнне башкаларга да теләми торып, мөэмин кешенең иманы камил булмас”, – дигән (Имам Ән-Нәсаи, имам Әхмәд). Бу да көнчелекнең безгә начар тәэсир итүен, ягъни камилләшүебезгә “киртә” булып торуына бер дәлил.

Көнчелек, белүебезчә, ак һәм кара була. Ак көнчелек – кемнеңдер нигъмәтләрен күреп, шуларның үзеңдә дә булуын теләү. Әлеге очракта кеше бу нигъмәтләрнең башка кешедә бетүен теләми. Ак көнчелекнең карасыннан өстенлеге дә шунда. Ә менә карасы, чыннан да, кара тап сыман, ул кешене  баткаклыкка өстери. Кеше кара көнчелек хисләрен кичергәндә, башка кешедә күргән нигъмәтләрдән йокысыз төннәр үткәрә, ул кешенең нигъмәтләре аның тынычлыгын ала, чөнки ул аның алардан коры калуын тели. Аныңча бу кеше барысын да югалтырга яки бөтенләй боларга ирешмәгән булырга тиеш.

Чыганак

Фото: татар-информ